„Kochać człowieka” w Oświęcimiu. Film nieżyjącego już twórcy amatora Henryka Lehnerta jest opowieścią o ekscentrycznym zbieraczu niepotrzebnych nikomu przedmiotów. Film o tyle dla mnie ciekawy, że swego czasu jak pamiętam, wywołał wiele emocji w zespole terapeutycznym w jakim wówczas pracowałam, a i dziś pewnie byłoby podobnie. Temat jaki został poruszony w filmie jest nadal bardzo popularny o czym świadczą programy telewizyjne z cyklu „ posprzątamy ci dom”.
Wracając do filmu, sam autor powiedział wówczas w jednym z wywiadów, że w swym obrazie pokazał „ człowieka przez jego filozofię życiową”. Tu zrodziła się u mnie wielka wątpliwość co do trafności określenia autora, gdyż bohater filmu w niczym nie przypominał mi kolekcjonerów jakich do tej pory spotkałam. A ci, gromadząc antyki czy też pocztowe znaczki kierowali się nie tylko filozofią życiową ale szeregiem innych określonych zasad. Filmowy kolekcjoner gromadził w swoim mieszkaniu stosy rzeczy uważanych, często śmieci, doprowadzając do stanu, w którym mógł poruszać się po swoim domu jedynie wyznaczonymi wąskimi kanałami.
Gromadzenie jest charakterystyczne dla kolekcjonowania ale też dla zjawiska określanego mianem rupieciarstwa czy patologicznego zbieractwa. I z tą niewątpliwie skłonnością spotkałam się w filmie „Kolekcjoner”.
Zbieraniu i gromadzeniu rzeczy nieużytecznych towarzyszy często swoista trudność z pozbyciem się ich i postawa „ wszystko się może przydać”. Przydaje się zatem wszystko od sznureczka, papierka po stare garnki i meble. Z czasem „kolekcja” ogranicza przestrzeń życiową zarówno zbieracza jak i jego otoczenia. Gromadzone przedmioty uniemożliwiają korzystanie z mieszkania, domu , działki. Zbieracz izoluje się od otoczenia, a i otoczenie zaczyna izolować zbieracza. Pojawia się dezorganizacja dotychczasowego życia. Jeśli do patologicznego zbieractwa dołączy skrajne zaniedbanie higieny i to zarówno tej osobistej jak i otoczenia mówimy o patologii, określanej w psychiatrii Zespołem Diogenesa.
Zaburzenie wzięło swą nazwę od greckiego filozofa, który głosił specyficzne zasady życiowe. Mianowicie wyrzeczenia się wszystkich dóbr materialnych. Sam skrupulatnie się do nich stosował przykładowo nie myjąc się i mieszkając w beczce.
Patologiczne zbieractwo nie rzadko połączone z Zespołem Diogenesa to nie jedno schorzenie ale zachowanie, którego podłożem są poważne choroby takie jak nerwica natręctw, schizofrenia czy choroby mózgu. W przypadku nerwicy natręctw zbieractwo jest jednym z objawów, któremu nierzadko towarzyszy potrzeba sprawdzania, obawa przed zabrudzeniem czy potrzeba symetrii.
W schizofrenii zbieractwo wynika z treści urojeń. Tu chory uważa, że gromadzenie przedmiotów jest dla niego niezbędne. Zakrawa wręcz na swego rodzaju misję jaką musi on wypełnić. W przypadku organicznych uszkodzeń mózgu czy otępienia zbieractwo wynika z niezrozumienia właściwej wartości rzeczy oraz skutków swego postępowania.
Zaburzenia bez względu na przyczynę mają charakter przewlekły. Ich natężenie jest zmienne i zależy od poziomu lęku, napięcia psychicznego czy sprawności intelektualnej chorego. Mogą trwać latami izolując zbieracza z jego środowiska. Zachowanie chorego często zagraża bezpieczeństwu sanitarnemu otoczenia. To powoduje ataki i niechęć sąsiadów. Leczenie jest bardzo trudne. Chory z reguły sam nie chce się leczyć, a powodzenie w leczeniu zależy w głównej mierze od współpracy chorego z lekarzem.
Jak w przypadku każdej choroby najistotniejsza jest profilaktyka. W tym przypadku dotyczy ona nie tylko chorego. Nie bądźmy obojętni. Nie odwracajmy się od osób samotnych i starych. Pamiętajmy, ze patologiczne zbieractwo często nie jest wynikiem filozofii życiowej a objawem choroby.
Renata Englart Janosz
Na zlecenie Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej
„Czas aktywności szansą na zmiany. Projekt realizowany na terenie Gminy Kęty.”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
